Als belangrijkste tegenhangers van de Amsterdamse school kun je het Rationalisme van Berlage (1900 – 1920) en het wat latere Nieuwe bouwen zetten (1915 – 1960). Dit zijn beide meer functionele bouwstijlen waar de expressionistische Amsterdamse school haaks op staat. Het rationalisme van Berlage zoekt een evenwicht tussen functionaliteit en versieringen.
Het is wat strakker en zakelijker dan de Amsterdamse school. Die laatste is qua uiterlijk vertoon frivoler dan Berlage. Het nieuwe bouwen is feitelijk een nieuwe richting die gebruikt maakt van moderne materialen zoals beton, staal en glas. Het is hoekig, symmetrisch en functioneel. Rietveld is een sprekend voorbeeld van deze bouwstijl.
Zoals meestal het geval is lopen in deze periode diverse stromingen in de Architectuur door elkaar of overlappen elkaar. In dit geval heb het dan over de Internationale stijl, Rationalisme, Functionalisme, het Nieuwe Bouwen, Nieuwe Zakelijkheid en de Stijl. In dit verband mag Bauhaus ook genoemd worden
Bij de tegenhangers van de Amsterdamse school ligt de nadruk op functionaliteit, het gebruik van moderne materialen, het ontbreken van ornamenten en andere “opsmuk” en gebouwen in geometrische vormen met veel licht en de nadruk op woongenot. Deze stijlen lopen van globaal 1900 tot heden. De hieronder genoemde bespreek ik vooral even kort vanwege hun totaal andere invalshoek ten opzichte van de Amsterdamse school.
Tegenhangers van de Amsterdamse School
Rationalisme (1900 – 1920 o.a. Berlage)
Net als de Amsterdamse school is het Rationalisme een reactie op de Neo-stijlen uit 1800. De ontwerpen worden vanuit een functionele invalshoek ontworpen. Belangrijke namen bij het ontstaan van deze bouw stijl zijn Gottfried Semper (1803-1879) en Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc (1814-1879).
Eén van de basisprincipes is dat architecturale problemen rationeel zijn op te lossen. Dat staat haaks op de gevoelsmatige aanpak bij stijlen als expressionisme en jugendstil. Het rationalisme is niet één specifieke bouwstijl maar een tendens waarbij de nadruk ligt op functionalisme. Dat zou later weer een invloedrijke rol hebben gespeeld op het Nieuwe Bouwen.
Het materiaalgebruik bestaat uit metselwerk, aangevuld met natuursteen, ijzeren constructie-elementen en betonnen balken. De constructie is zichtbaar en het dragend karakter van bijvoorbeeld muren en bogen wordt benadrukt. Regelmaat en eenheid worden belangrijk gevonden.
Karakteristiek zijn de asymmetrie en de vlakke bakstenen wanden. Een belangrijk kenmerk van deze stijl zijn de zichtbaar dragende constructies van baksteen en bogen. De architecten probeerden stijlkenmerken te beperken door ornamenten te vereenvoudigen of achterwege te laten
Er werd gebruik gemaakt van nieuwe materialen als ijzer en men bouwde constructies met glas. De stijl lijkt op de Amsterdamse school maar is minder frivool, strakker en functioneler. Kenmerkend verschil tussen Rationalisme en het Nieuwe Bouwen is het gebruik van baksteen, asymmetrische gebouwen, kleine ramen en versieringen.
Architecten: Karel de Bazel, Hendrik Berlage, Tjeerd Kuipers en Ane Nauta
Het Nieuwe Bouwen, Nieuwe Zakelijkheid (1900-1960/heden)
Het nieuwe bouwen, de Nieuwe zakelijkheid of de Internationale Stijl is een bouwstijl die uitgaat van soberheid en functionaliteit. Geen ornamenten en versiering maar functionele gebouwen van moderne materialen zoals glas, staal en beton. De traditionele bouw werd vervangen door zogenaamde strokenbouw, rijen van aaneengeschakelde woningen (Kubisme, De Stijl) Niet alleen het maximale gebruik maken van de aanwezige ruimte maar ook woongenot stonden hoog in het vaandel van de architecten.
Het hoogtepunt van deze stijl in Nederland lag tijdens en na de Eerste Wereldoorlog, met architecten als Dudok, Berlage, van Loghem, Brinkman en van der Vlugt. Vooral door het optreden van Rietveld en Berlage ging de beweging in Nederland al spoedig over in het Functionalisme.
Kenmerken
Transparantie, ruimte, licht en lucht. Dit werd onder andere bereikt door het gebruik van moderne materialen en constructiemethoden. Het was een symmetrische stijl waarin vormen herhaald werden. Opvallend is het ontbreken van ornamenten en onnodige versieringen, weinig kleuren en hoogbouw. Er is sprake van skeletbouw in staal en beton. De ramen hebben doorgaans stalen profielen en zijn groter dan voorheen. Hierdoor komt er veel meer licht binnen. Zowel de woningen zelf als de omgeving hebben een duidelijke symmetrische opbouw in geometrische blokken. De blokken staan relatief ver uit elkaar om maximaal effect te hebben van zon en licht.
Specifieke bronnen voor tegenhangers van de Amsterdamse school
- Architectuur.org
- Joost de Vree
- Kunstbus.nl
Geef een reactie