DIt artikel gaat over de kenmerken van de Amsterdamse School die zich manifesteerde tussen 1910 en 1940 als tegenpool van het Nieuwe Bouwen. Het nieuwe bouwen werd gekenmerkt door functionaliteit, zuiverheid en eenvoud. De kenmerken van de Amsterdamse School zijn de ongewone vormen en decoratieve elementen waardoor deze bouwstijl expressionistisch is.
Kenmerken van de Amsterdamse School
Kenmerken van de Amsterdamse School zijn het gebruik van veel baksteen en het toepassen van versieringen in de gevels, in baksteen of gebeeldhouwde natuursteen. De gevels zijn meestal gevuld met laddervensters en worden bekroond met steile daken en met torentjes versierd.
De belangrijkste lijnen zijn horizontaal maar dan weer gebroken door verticale lijnen. De lijnen zijn organisch, glooiend en verzachtend. Ook werden ongebruikelijke metselverbanden gebruikt zoals het verticaal en diagonaal metselen van bakstenen wat decoratiever was dan gewone horizontale metselverbanden.
Er word regelmatig gebruikt gemaakt van handgevormde natuurstenen ornamenten. Die waren vaak van de hand van Hildo Krop. Ze sieren gevels, daken, trappen en portieken. Soms zijn ze van grijze steen of uitgehouwen uit een blok van gemetselde baksteen.
Gebouwen uit de Amsterdamse Schoolperiode zijn met name grote (sociale) woningbouwprojecten, scholen, kerken en praktische objecten zoals bruggen en straatmeubilair waaronder de beroemde krul, girobussen, brandmelders enzovoorts. Aan de buitenkant is Functionaliteit is minder belangrijk dan vormgeving, aan de binnenkant zijn de nieuwe inzichten over menswaardige woonvoorzieningen overheersend.
Ik heb de Amsterdamse school lange tijd met de objectieve blik van een ondeskundige bekeken. Dit is wat ik uit eigen ervaring over de kenmerken van de Amsterdamse school kan zeggen:
Het gebruik van met name rode baksteen springt direct in het oog. Niet altijd, ook de grijze variant kom je regelmatig tegen, vooral in scholen, kerken en bruggen. Verder rode dakpannen, ook verticaal gebruikt, en scherpe daken.
Daarnaast vind ik de afgeronde hoeken, glooiende horizontale lijnen, siermetselwerk, ornamenten, houten deuren met verticale geladderde raampjes en de torentjes bijzonder opvallend. De gebouwen zijn wel symmetrisch maar die symmetrie word doorbroken door metselwerk of ornamenten. Men gebruikte vooral “eerlijke” bouwmaterialen. Staal en beton zijn zelden te zien.
De kenmerken van de Amsterdamse school op een rijtje
- Bakstenen
- Siermetselwerk
- Vakmanschap (timmerwerk, ornamenten)
- Rondingen, afgerond metselwerk
- Horizontale symmetrie overheerst
- Glooiende lijnen
- Verticale accenten in de gevelindeling
- Laddervensters
- Stevig timmerwerk in de raamkozijnen en deuren
- Eerlijke materialen zoals baksteen en hout
- Gebruik van verticale dakpannen (steile daken)
- Torentjes en balkons
- Raakvlakken met de Art Deco (maar ook Art Nouveau en Arts&Crafts)
- Glas in lood
- Smeedijzeren details
- Interieurs en straatmeubilair in dezelfde stijl
De manier van bouwen is expressief met ongewone vormen, decoratieve elementen en opvallende ornamenten. Veel siermetselwerk waarbij de stenen met de hand werden gevormd. Verder kozijnen van zwaar hout, laddervensters met horizontale roeden, glas-in-lood en een gedetailleerde en kenmerkende afwerking van deuren en portieken waarin vooral Art Deco stijl duidelijk zichtbaar is.
Heel kenmerkend zijn de horizontale, soms golvende lijnen in de gevels, (verticale)dakpannen als muurbekleding, steile daken, torentjes en ronde uitbouwen. Veel materialen werden op die manier op een vernieuwende manier toegepast. Mooi voorbeeld daarvan zijn de dakpannen.
Wat je niet ziet is dat achter de gemetselde muren vaak dragende constructies zitten, soms zelfs van beton. Op die manier kon de uiterlijke stijl van de Amsterdamse school vorm krijgen zonder dat de constructie er onder hoefde te lijden. Zo kun je in de toren van het Schip kijken naar het houten timmervakwerk dat de toren omhoog houd.
Geef een reactie